Chào bạn! Cứ mỗi độ giao mùa, khi thời tiết thay đổi thất thường, chúng ta lại dễ dàng “gặp gỡ” những cơn cảm cúm quen thuộc. Thông thường, cảm cúm có thể tự khỏi sau vài ngày nghỉ ngơi và chăm sóc tại nhà. Tuy nhiên, bạn có biết rằng, cảm cúm mùa tưởng chừng như “hiền lành” lại có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm khôn lường nếu chúng ta chủ quan và không điều trị đúng cách? Để giúp bạn hiểu rõ hơn về mức độ “đáng sợ” của các biến chứng cúm mùa và biết cách phòng ngừa hiệu quả, bài viết này sẽ cung cấp những thông tin chi tiết và dễ hiểu về các biến chứng nguy hiểm thường gặp, dấu hiệu nhận biết sớm, nhóm đối tượng nguy cơ cao, và những biện pháp phòng ngừa thiết thực để bạn bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình một cách tốt nhất. Cùng khám phá ngay nhé!
Đừng xem thường cúm mùa: “Tảng băng chìm” biến chứng nguy hiểm
Chắc hẳn nhiều người trong chúng ta vẫn còn giữ quan niệm “cảm cúm là bệnh vặt, không có gì đáng lo”. Tuy nhiên, thực tế lại không “màu hồng” như vậy đâu bạn nhé. Mặc dù phần lớn các trường hợp cảm cúm mùa diễn biến nhẹ và tự khỏi, nhưng một số ít trường hợp có thể gặp phải những biến chứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa đến tính mạng.
Vì sao cảm cúm mùa có thể gây biến chứng?
Cảm cúm mùa do virus cúm (influenza virus) gây ra. Virus này không chỉ gây tổn thương trực tiếp đến đường hô hấp, mà còn có thể “mở đường” cho các tác nhân gây bệnh khác như vi khuẩn tấn công, gây ra các biến chứng. Ngoài ra, phản ứng viêm quá mức của cơ thể để chống lại virus cúm cũng có thể gây tổn thương đến các cơ quan khác, dẫn đến biến chứng.
Cơ chế “gây rối” của virus cúm:
- Tấn công đường hô hấp: Virus cúm xâm nhập và phá hủy các tế bào biểu mô đường hô hấp (mũi, họng, phế quản, phổi…), gây viêm nhiễm, phù nề, tăng tiết dịch nhầy. Điều này dẫn đến các triệu chứng như ho, đau họng, nghẹt mũi, sổ mũi, khó thở…
- Suy yếu hệ miễn dịch: Nhiễm virus cúm có thể làm suy yếu hệ miễn dịch của cơ thể, khiến cơ thể dễ bị tấn công bởi các tác nhân gây bệnh khác, đặc biệt là vi khuẩn.
- Phản ứng viêm quá mức: Trong quá trình chống lại virus cúm, hệ miễn dịch có thể sản xuất ra quá nhiều chất gây viêm (cytokine), gây tổn thương cho các cơ quan khác trong cơ thể, như phổi, tim, não…
“Điểm mặt” những biến chứng cúm mùa nguy hiểm thường gặp
Vậy những biến chứng nào của cúm mùa được xem là nguy hiểm và đáng lo ngại nhất? Mình sẽ “liệt kê” những biến chứng thường gặp và mức độ nghiêm trọng của chúng để bạn có cái nhìn tổng quan nhé.
1. Viêm phổi – “Biến chứng trùm” gây tử vong hàng đầu
Viêm phổi là biến chứng nguy hiểm nhất và thường gặp nhất của cúm mùa, đặc biệt là ở trẻ em, người lớn tuổi và người có bệnh nền. Viêm phổi do cúm có thể do chính virus cúm gây ra (viêm phổi nguyên phát do virus cúm), hoặc do bội nhiễm vi khuẩn (viêm phổi thứ phát do vi khuẩn).
Mức độ nguy hiểm: Viêm phổi do cúm có thể diễn biến rất nhanh và nghiêm trọng, gây suy hô hấp, thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách.
Dấu hiệu nhận biết viêm phổi:
- Sốt cao trở lại hoặc sốt kéo dài: Sau khi sốt có dấu hiệu hạ, sốt lại cao hơn hoặc sốt kéo dài trên 3 ngày.
- Ho nhiều hơn, ho nặng tiếng: Ho liên tục, ho dữ dội, tiếng ho sâu và nặng nề hơn bình thường.
- Ho ra đờm đặc màu vàng hoặc xanh: Đờm có màu sắc bất thường, đặc quánh, có thể lẫn mủ.
- Khó thở, thở nhanh, thở nông, tức ngực, đau ngực: Cảm thấy hụt hơi, khó thở khi gắng sức hoặc ngay cả khi nghỉ ngơi, thở nhanh hơn bình thường, cảm giác nặng ngực, đau tức ngực.
- Đau khi ho hoặc hít thở sâu: Cơn đau tăng lên khi ho hoặc hít thở sâu.
- Mệt mỏi, li bì, lơ mơ: Cảm thấy mệt mỏi hơn bình thường, lơ mơ, mất tỉnh táo.
- Ở trẻ em: Thở khò khè, thở rít, cánh mũi phập phồng, tím tái môi và đầu ngón tay, bỏ bú, quấy khóc, li bì.
Ví dụ thực tế: Mình có một người bạn, năm ngoái bị cúm mùa, chủ quan chỉ uống thuốc cảm thông thường ở nhà. Ai ngờ vài ngày sau bạn ấy sốt cao hơn, ho nhiều, khó thở, đi khám thì bác sĩ bảo bị viêm phổi nặng phải nhập viện điều trị cả tuần. Từ đó mình mới thấy là cúm mùa không thể xem thường được.
2. Viêm phế quản – “Người bạn đồng hành” của viêm phổi
Viêm phế quản là tình trạng viêm nhiễm ống phế quản (đường dẫn khí từ khí quản vào phổi). Viêm phế quản có thể xảy ra đồng thời với viêm phổi hoặc xảy ra sau khi bị viêm phổi. Viêm phế quản do cúm thường do virus cúm gây ra, nhưng cũng có thể do bội nhiễm vi khuẩn.
Mức độ nguy hiểm: Viêm phế quản thường ít nguy hiểm hơn viêm phổi, nhưng cũng có thể gây khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Ở những người có bệnh phổi mãn tính, viêm phế quản có thể làm обострение bệnh nền.
Dấu hiệu nhận biết viêm phế quản:
- Ho khan hoặc ho có đờm: Ho kéo dài, có thể ho khan hoặc ho có đờm trắng, vàng hoặc xanh.
- Khò khè, khó thở nhẹ: Nghe tiếng khò khè khi thở, cảm thấy khó thở nhẹ, đặc biệt là khi gắng sức.
- Đau rát ngực khi ho: Cảm thấy đau rát ngực khi ho nhiều.
- Mệt mỏi nhẹ: Cảm thấy mệt mỏi hơn bình thường.
3. Viêm tai giữa – “Nỗi ám ảnh” của trẻ nhỏ
Viêm tai giữa là tình trạng viêm nhiễm tai giữa (khoang chứa xương con nằm sau màng nhĩ). Viêm tai giữa là biến chứng rất thường gặp ở trẻ em bị cúm mùa, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi. Nguyên nhân là do virus cúm hoặc vi khuẩn từ đường hô hấp trên lan lên tai giữa qua vòi nhĩ.
Mức độ nguy hiểm: Viêm tai giữa có thể gây đau đớn, khó chịu, ảnh hưởng đến thính lực của trẻ. Nếu không được điều trị kịp thời, viêm tai giữa có thể dẫn đến thủng màng nhĩ, viêm xương chũm, thậm chí viêm màng não.
Dấu hiệu nhận biết viêm tai giữa ở trẻ em:
- Trẻ quấy khóc, bú kém, bỏ ăn: Trẻ trở nên khó chịu, quấy khóc nhiều hơn bình thường, bú kém hoặc bỏ bú, ăn không ngon miệng.
- Kéo, dụi tai: Trẻ có thể liên tục kéo, dụi hoặc gãi tai bên bị viêm.
- Chảy dịch mủ tai: Tai chảy dịch mủ màu vàng hoặc xanh, có mùi hôi.
- Sốt: Có thể sốt cao hoặc sốt nhẹ.
- Nghe kém: Trẻ có vẻ không nghe rõ tiếng nói hoặc âm thanh xung quanh.
Ví dụ thực tế: Bé cháu mình hồi 2 tuổi bị cúm, mấy ngày sau thì thấy bé cứ dụi dụi tai, quấy khóc suốt đêm. Đi khám bác sĩ bảo bé bị viêm tai giữa do biến chứng cúm. Thương con bé phải uống thuốc kháng sinh cả tuần trời mới khỏi.
4. Viêm cơ tim – “Đòn đánh” vào trái tim
Viêm cơ tim là tình trạng viêm nhiễm cơ tim (lớp cơ giữa của thành tim). Viêm cơ tim là biến chứng hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm của cúm mùa. Virus cúm có thể tấn công trực tiếp vào cơ tim hoặc gây viêm cơ tim do phản ứng miễn dịch quá mức của cơ thể.
Mức độ nguy hiểm: Viêm cơ tim có thể làm suy giảm chức năng tim, gây rối loạn nhịp tim, suy tim, thậm chí đột tử.
Dấu hiệu nhận biết viêm cơ tim:
- Đau ngực: Đau thắt ngực, đau nhói ngực, cảm giác nặng ngực.
- Khó thở: Khó thở khi gắng sức hoặc ngay cả khi nghỉ ngơi.
- Mệt mỏi, yếu sức: Cảm thấy mệt mỏi, yếu sức hơn bình thường.
- Hồi hộp, đánh trống ngực: Tim đập nhanh, hồi hộp, cảm giác tim hẫng hụt.
- Phù chân, mắt cá chân: Sưng phù ở chân, mắt cá chân.
- Ngất xỉu: Trong trường hợp nặng, có thể bị ngất xỉu do rối loạn nhịp tim hoặc suy tim.
5. Viêm não – “Tấn công” hệ thần kinh trung ương
Viêm não là tình trạng viêm nhiễm não bộ. Viêm não là biến chứng rất hiếm gặp nhưng vô cùng nguy hiểm của cúm mùa. Virus cúm có thể xâm nhập trực tiếp vào não bộ hoặc gây viêm não do phản ứng tự miễn dịch sau nhiễm cúm.
Mức độ nguy hiểm: Viêm não có thể gây tổn thương não vĩnh viễn, để lại di chứng thần kinh nặng nề như liệt, động kinh, chậm phát triển trí tuệ, rối loạn hành vi, thậm chí tử vong.
Dấu hiệu nhận biết viêm não:
- Đau đầu dữ dội, không giảm: Đau đầu liên tục, dữ dội, không đáp ứng với thuốc giảm đau thông thường.
- Sốt cao: Sốt cao trên 39 độ C.
- Nôn mửa: Nôn mửa liên tục, không rõ nguyên nhân.
- Co giật: Xuất hiện các cơn co giật toàn thân hoặc cục bộ.
- Lú lẫn, mất phương hướng, thay đổi hành vi: Trở nên lú lẫn, mất định hướng về không gian và thời gian, thay đổi tính cách, hành vi bất thường.
- Yếu liệt tay chân: Yếu hoặc liệt một bên tay hoặc chân.
- Mất ý thức, hôn mê: Trong trường hợp nặng, có thể mất ý thức, hôn mê.
6. Làm trầm trọng thêm các bệnh mãn tính – “Nguy cơ kép” cho người bệnh nền
Cảm cúm mùa có thể làm trầm trọng thêm các bệnh mãn tính đang mắc phải, đặc biệt là các bệnh sau:
- Bệnh phổi mãn tính (COPD, hen suyễn): Cúm có thể làm обострение COPD, hen suyễn, gây khó thở nặng hơn, tăng nguy cơ nhập viện.
- Bệnh tim mạch: Cúm có thể làm tăng nguy cơ обострение bệnh tim mạch, gây nhồi máu cơ tim, đột quỵ.
- Tiểu đường: Cúm có thể làm tăng đường huyết, khó kiểm soát đường huyết ở người bệnh tiểu đường.
Mức độ nguy hiểm: Ở những người có bệnh mãn tính, biến chứng cúm có thể làm tăng nguy cơ nhập viện, tàn tật và tử vong.
7. Hội chứng Reye – “Biến chứng hiếm gặp” ở trẻ em
Hội chứng Reye là một biến chứng rất hiếm gặp nhưng nghiêm trọng của cúm mùa, chủ yếu xảy ra ở trẻ em và thanh thiếu niên. Hội chứng Reye liên quan đến việc sử dụng aspirin (axit acetylsalicylic) để hạ sốt cho trẻ bị cúm hoặc thủy đậu.
Mức độ nguy hiểm: Hội chứng Reye có thể gây tổn thương gan và não nghiêm trọng, dẫn đến hôn mê, co giật, thậm chí tử vong.
Dấu hiệu nhận biết hội chứng Reye:
- Nôn mửa liên tục: Nôn mửa nhiều lần, không rõ nguyên nhân.
- Lú lẫn, kích động, thay đổi hành vi: Trẻ trở nên lú lẫn, kích động, thay đổi tính cách, hành vi bất thường.
- Co giật: Xuất hiện các cơn co giật.
- Mất ý thức, hôn mê: Trong trường hợp nặng, có thể mất ý thức, hôn mê.
Lưu ý quan trọng: Không bao giờ sử dụng aspirin để hạ sốt cho trẻ em và thanh thiếu niên bị cúm hoặc thủy đậu để phòng ngừa hội chứng Reye. Sử dụng paracetamol hoặc ibuprofen để hạ sốt cho trẻ em thay vì aspirin.
8. Suy đa tạng – “Biến chứng cuối cùng” cực kỳ nguy kịch
Suy đa tạng là tình trạng suy chức năng đồng thời của nhiều cơ quan trong cơ thể (ví dụ: phổi, tim, thận, gan, não…). Suy đa tạng là biến chứng rất hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy kịch của cúm mùa. Thường xảy ra ở những người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc mắc các bệnh lý nền nghiêm trọng.
Mức độ nguy hiểm: Suy đa tạng có tỷ lệ tử vong rất cao, thường trên 50%.
Dấu hiệu nhận biết suy đa tạng: Tùy thuộc vào cơ quan bị tổn thương, có thể có các triệu chứng khác nhau như khó thở nặng, tụt huyết áp, thiểu niệu hoặc vô niệu, rối loạn ý thức, hôn mê…
Ai dễ “lãnh đủ” biến chứng cúm mùa? – Nhóm đối tượng nguy cơ cao cần đặc biệt cẩn trọng
Không phải ai bị cúm mùa cũng gặp biến chứng. Tuy nhiên, có một số nhóm đối tượng có nguy cơ cao phát triển các biến chứng cúm mùa nghiêm trọng hơn so với người bình thường. Nếu bạn hoặc người thân thuộc nhóm đối tượng này, cần đặc biệt cẩn trọng và chủ động phòng ngừa cúm mùa nhé.
Nhóm đối tượng nguy cơ cao:
- Trẻ em dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi: Hệ miễn dịch của trẻ còn non yếu, dễ bị virus tấn công và gây biến chứng.
- Người lớn từ 65 tuổi trở lên: Hệ miễn dịch suy giảm theo tuổi tác, dễ mắc bệnh nặng và biến chứng.
- Phụ nữ mang thai: Hệ miễn dịch suy yếu trong thai kỳ, có nguy cơ cao bị biến chứng và ảnh hưởng đến thai nhi.
- Người có bệnh mãn tính: Tim mạch, phổi mãn tính (COPD, hen suyễn), tiểu đường, suy thận, suy gan, HIV/AIDS, ung thư, rối loạn thần kinh, rối loạn chuyển hóa… Các bệnh nền này làm suy yếu hệ miễn dịch và tăng nguy cơ biến chứng cúm.
- Người béo phì: Béo phì làm tăng nguy cơ mắc các biến chứng hô hấp do cúm.
- Người suy giảm miễn dịch: Do HIV/AIDS, ghép tạng, hóa trị, xạ trị, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch…
- Người sống trong viện dưỡng lão, trung tâm chăm sóc dài hạn: Môi trường tập trung đông người, dễ lây lan bệnh và có nhiều người có sức đề kháng yếu.
“Phòng bệnh hơn chữa bệnh”: “Bí quyết vàng” ngăn ngừa biến chứng cúm mùa
Biến chứng cúm mùa rất nguy hiểm, nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa được nếu chúng ta chủ động thực hiện các biện pháp phòng bệnh hiệu quả. “Phòng bệnh hơn chữa bệnh” – câu nói này luôn đúng trong mọi trường hợp, đặc biệt là với bệnh cúm mùa.
1. Tiêm phòng cúm mùa – “Vắc xin” bảo vệ chủ động và hiệu quả nhất
Tiêm phòng cúm mùa hàng năm là biện pháp phòng ngừa chủ động và hiệu quả nhất để bảo vệ bản thân khỏi bệnh cúm và các biến chứng nguy hiểm. Vắc xin cúm mùa giúp cơ thể tạo ra kháng thể chống lại các chủng virus cúm mùa phổ biến nhất trong năm.
Lợi ích của việc tiêm phòng cúm mùa:
- Giảm nguy cơ mắc bệnh cúm: Vắc xin giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh cúm mùa, đặc biệt là ở những đối tượng có nguy cơ cao.
- Giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh: Nếu vẫn mắc bệnh sau khi tiêm phòng, triệu chứng thường nhẹ hơn và thời gian bệnh ngắn hơn.
- Ngăn ngừa biến chứng: Vắc xin giúp giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng do cúm gây ra như viêm phổi, viêm cơ tim, viêm não…
- Bảo vệ cộng đồng: Tiêm phòng cúm mùa giúp tạo ra miễn dịch cộng đồng, bảo vệ những người xung quanh, đặc biệt là trẻ nhỏ và người lớn tuổi, những người chưa thể tiêm phòng hoặc có đáp ứng miễn dịch kém với vắc xin.
Đối tượng nên tiêm phòng cúm mùa: Tất cả mọi người từ 6 tháng tuổi trở lên đều nên tiêm phòng cúm mùa hàng năm, đặc biệt là các đối tượng nguy cơ cao. Nên tiêm phòng trước mùa dịch cúm (thường vào mùa thu, khoảng tháng 9-11 hàng năm).
2. “Vũ khí” phòng bệnh quen thuộc: Vệ sinh cá nhân, đeo khẩu trang, tránh tiếp xúc
Bên cạnh việc tiêm phòng, chúng ta cũng cần duy trì các biện pháp phòng bệnh cá nhân quen thuộc để hạn chế nguy cơ lây nhiễm virus cúm và giảm nguy cơ biến chứng:
- Rửa tay thường xuyên: Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch trong ít nhất 20 giây, đặc biệt là sau khi ho, hắt hơi, trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi tiếp xúc với bề mặt công cộng. Sử dụng dung dịch rửa tay khô khi không có xà phòng và nước sạch.
- Đeo khẩu trang: Đeo khẩu trang khi đến nơi đông người, không gian kín, tiếp xúc gần với người bệnh, khi bạn có triệu chứng bệnh hô hấp. Chọn khẩu trang y tế hoặc khẩu trang N95 để có hiệu quả bảo vệ tốt nhất.
- Tránh tiếp xúc gần với người bệnh: Hạn chế tiếp xúc gần với người có triệu chứng cảm cúm, đặc biệt là khi họ đang ho, hắt hơi. Giữ khoảng cách an toàn (ít nhất 2 mét) nếu phải tiếp xúc.
- Tránh đưa tay lên mắt, mũi, miệng: Hạn chế thói quen đưa tay lên mặt, đặc biệt là khi tay chưa được rửa sạch.
- Che miệng và mũi khi ho, hắt hơi: Sử dụng khăn giấy hoặc khuỷu tay để che miệng và mũi khi ho, hắt hơi, sau đó vứt bỏ khăn giấy đã sử dụng vào thùng rác và rửa tay sạch.
- Vệ sinh môi trường sống và làm việc: Giữ nhà cửa, nơi làm việc sạch sẽ, thông thoáng, thường xuyên lau chùi, khử khuẩn các bề mặt tiếp xúc thường xuyên.
- Tăng cường sức khỏe: Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, ngủ đủ giấc, tập thể dục thường xuyên, giảm căng thẳng, stress, không hút thuốc lá, hạn chế rượu bia.
3. Phát hiện sớm và điều trị kịp thời – “Chìa khóa” kiểm soát biến chứng
Nếu bạn không may bị cảm cúm, việc phát hiện sớm các dấu hiệu biến chứng và điều trị kịp thời là vô cùng quan trọng để ngăn chặn bệnh diễn tiến nặng và giảm nguy cơ biến chứng nguy hiểm.
Khi nào cần đi khám bác sĩ ngay lập tức?
- Xuất hiện bất kỳ dấu hiệu biến chứng nào mà mình đã liệt kê ở trên (khó thở, đau ngực, lú lẫn, co giật…).
- Triệu chứng cúm không cải thiện sau 7 ngày hoặc có xu hướng nặng hơn.
- Bạn thuộc nhóm đối tượng nguy cơ cao và bị cảm cúm.
Điều trị cúm mùa:
- Nghỉ ngơi đầy đủ: Ngủ đủ giấc, tránh làm việc quá sức.
- Uống nhiều nước: Uống đủ 2-2.5 lít nước mỗi ngày.
- Thuốc giảm triệu chứng: Sử dụng thuốc hạ sốt, giảm đau, thông mũi, giảm ho… theo chỉ định của bác sĩ hoặc hướng dẫn sử dụng.
- Thuốc kháng virus (Tamiflu): Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc kháng virus (Tamiflu) để điều trị cúm, đặc biệt là ở những người có nguy cơ cao hoặc bệnh diễn tiến nặng. Chỉ sử dụng Tamiflu khi có chỉ định của bác sĩ.
- Kháng sinh: Không tự ý sử dụng kháng sinh khi bị cúm. Kháng sinh chỉ có tác dụng đối với vi khuẩn, không có tác dụng đối với virus cúm. Chỉ sử dụng kháng sinh khi có bội nhiễm vi khuẩn và theo chỉ định của bác sĩ.
Lời kết: “Chủ động phòng ngừa” để “an tâm sống khỏe” mùa cúm
Vậy là chúng ta đã cùng nhau “điểm danh” và “mổ xẻ” chi tiết về các biến chứng cúm mùa nguy hiểm rồi đúng không? Hy vọng rằng bài viết này đã giúp bạn có thêm kiến thức và nâng cao ý thức phòng bệnh, bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình trước “mùa dịch” cúm.
Hãy nhớ rằng, cúm mùa không chỉ là bệnh vặt. Biến chứng của cúm mùa có thể rất nguy hiểm và đe dọa đến tính mạng. Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh. Hãy chủ động tiêm phòng cúm mùa hàng năm, duy trì các biện pháp phòng bệnh cá nhân, và đi khám bác sĩ ngay khi có dấu hiệu bất thường để bảo vệ sức khỏe một cách tốt nhất bạn nhé. Chúc bạn và gia đình luôn khỏe mạnh và bình an trong mùa dịch cúm!
